Λίγα λόγια για τις κρίσεις πανικού

Τι είναι κρίση πανικού

Η κρίση πανικού είναι μια ραγδαία εκδήλωση άγχους που κάνει το άτομο να νιώθει ότι θα χάσει πλήρως τον έλεγχο του εαυτού του με αποτέλεσμα να πάθει κάποιο σωματικό κακό ή συναισθηματικό κακό (έκθεση στη γνώμη του κοινωνικού περίγυρου).

Συμπτώματα

Εάν το άτομο δεν έχει ακούσει ή διαβάσει για τις κρίσεις πανικού (κάτι που ευτυχώς έχει αρχίσει να επιτυγχάνεται ολοένα και περισσότερο με την τεχνολογική διάδοση της πληροφορίας) και καθώς τα συμπτώματα που προκαλούν είναι και οργανικής φύσεως, πιθανό να επισκεφθεί πολλούς γιατρούς και, αποκλείοντας όλες τις υπόλοιπες πιθανές αιτίες, να οδηγηθεί στην υποψία ότι υποφέρει από κρίσεις πανικού. Αυτό σημαίνει ότι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα θα βιώσει ανασφάλεια ως προς το τι μπορεί να συμβαίνει, η οποία μπορεί να το οδηγήσει σταδιακά σε απομόνωση και απομάκρυνση από τις συνθήκες που έχει παρατηρήσει ή νιώθει πως θα του φέρουν πανικό, με αποτέλεσμα η ποιότητα ζωής του να μειώνεται όλο και περισσότερο.

Κάποια από τα συμπτώματα της κρίσης πανικού είναι το σφίξιμο, η ζαλάδα, η ταχυκαρδία, το τρέμουλο, αίσθηση λιποθυμίας ή ότι όλα γυρίζουν, σφίξιμο στο στήθος, ιδρώτας, πονοκέφαλος, σφίξιμο στο λαιμό, δυσκολία κατάποσης. Ως αποτέλεσμα του στρες το άτομο μπορεί να αναπτύξει γρήγορη αναπνοή η οποία με τη σειρά της, κυκλικά, μπορεί να εντείνει το στρες.

Το άτομο βιώνει έναν κατακλυσμιαίο φόβο που παίρνει τη μορφή του χειρότερου πιθανού σεναρίου που μπορεί να συμβεί. Η αντίδρασή του παρομοιάζεται από πολλούς ως μια κατάσταση fight or flight, δηλαδή κατάσταση ετοιμότητας απέναντι σε μια μεγάλη απειλή, με πιθανές ενέργειες είτε να παλέψει είτε να απομακρυνθεί ταχύτατα. Έτσι, ενώ νιώθει αδύναμο και καταρρακωμένο, στην πραγματικότητα ο οργανισμός του βρίσκεται σε υπερδιέγερση/ υπεράμυνα, συνεπώς οι πιθανότητες να λιποθυμήσει είναι πιο λίγες από όσο πιστεύει.

Ο φόβος του φόβου

Ενώ αρχικά οι κρίσεις πανικού αποτελούν ένα μεγάλο φόβο, στη συνέχεια επιπροστίθεται ο φόβος μιας επικείμενης κρίσης πανικού. Εντέλει, το άτομο καταλήγει να φοβάται το φόβο. Συνδέοντας τα μέρη που συνέβη η κρίση ή διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα (αντικείμενα, συμβάντα, πρόσωπα, καταστάσεις) που ήταν παρόντα με τη δυσάρεστη αυτή εμπειρία, όπως προαναφέρθηκε, ενδέχεται να χρησιμοποιήσει ως μέσο διαχείρισης την αποφυγή, κάτι που μπορεί να αυξήσει τα γενικά επίπεδα του στρες και να δυσχεράνει την κατάσταση. Κι αυτό γιατί όταν περιορίζεις συνεχώς τις δραστηριότητές σου, πέρα από τις δυσάρεστες εμπειρίες που αυτές περικλείουν, αποκλείεις τον εαυτό σου και από τις ευχάριστες.

Μια άλλη τεχνική διαχείρισης που ίσως χρησιμοποιήσει το άτομο είναι να εξαρτηθεί απέναντι σε οτιδήποτε νιώθει ότι απαλύνει τις κρίσεις πανικού (ουσίες, άνθρωποι), κάτι το οποίο δεν είναι τόσο χρηστικό μακροπρόθεσμα, καθώς με αυτό τον τρόπο στηρίζει την ψυχική του υγεία σε εξωγενείς και άρα αναπόφευκτα μεταβαλλόμενους παράγοντες που υπολείπονται του να καλλιεργηθεί μια μακροπρόθεσμη σταθερότητα/δεξιότητα αυτοδιαχείρισης.

Διαχείριση κρίσης

Για να διαχειριστούμε την κρίση πανικού την ώρα που συμβαίνει, η συμβουλή μπορεί να φανεί παράδοξη: είναι βοηθητικό να αφήσουμε το «κακό» να συμβεί. Να αφήσουμε την ενέργεια που μας κατακλύζει να περάσει από μέσα μας, ακόμη και να την προσκαλέσουμε, αντί να προσπαθήσουμε να την καταστείλουμε. Κι αυτό γιατί συνήθως, προσπαθώντας να την καταστείλουμε εντείνουμε αυτό ακριβώς που θέλουμε να μειώσουμε, την υπεράμυνα του οργανισμού μας. Στην πραγματικότητα, το ζητούμενο είναι η αποδοχή. Όταν «αγκαλιάσουμε» το φόβο μας και περπατήσουμε μαζί του χέρι-χέρι, τότε αυτός καταλαγιάζει. Είναι θεμιτό να αντιμετωπίσουμε το φόβο μας ως φίλο και όχι ως εχθρό και να αναζητήσουμε τι σημαίνει αυτός για εμάς.

Αναγνώριση

Όπως σε όλα τα ζητήματα ψυχικής υγείας, μεγάλη σημασία έχει η αναγνώριση του τι βιώνουμε. Με τη βοήθεια ενός ειδικού μπορούμε να εξασκηθούμε στο να συνειδητοποιούμε ότι αυτό που μας συμβαίνει είναι κρίση πανικού, να μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα την ώρα που λαμβάνουν χώρα, να καταγράφουμε τις σκέψεις/συναισθήματα/αντιδράσεις μας γύρω από αυτές. Αυτό δημιουργεί εξοικείωση γύρω από το θέμα και βοηθά στη διαχείριση.

Εξάσκηση

Έμφαση δίνεται στην εξάσκηση στις αναπνοές. Ενώ σε κάποιους μπορεί να ακουστεί σα μια συμπεριφορική τακτική που στοχεύει περισσότερο στην παρέμβαση στο σύμπτωμα, η εξάσκηση στη διαφραγματική αναπνοή για μεγάλο χρονικό διάστημα βοηθά, όταν την υιοθετήσουμε την ώρα της κρίσης πανικού. Αυτό συμβαίνει γιατί: την ώρα εκείνη η αναπνοή μας επιταχύνεται για να αντιμετωπίσει τον επικείμενο κίνδυνο και αυξάνεται η κυκλοφορία κάποιων ορμονών. Με την τεχνητή επιβράδυνση της αναπνοής, δίνουμε στον οργανισμό το μήνυμα ότι όλα είναι καλά και ότι μπορεί να ηρεμήσει. «Βλέποντας» ότι η αναπνοή μας είναι αργή ο οργανισμός μας ρίχνει τα επίπεδα των ορμονών αυτών. Ας θεωρήσουμε την ταχύτητα αναπνοής και την αντίδραση πανικού συμμεταβαλλόμενα. Το ένα επηρεάζει το άλλο.

Συνήθως, στις διάφορες δραστηριότητές μας, είμαστε σωματικά παρόντες, άλλα όχι απαραίτητα εκατό τις εκατό παρόντες πνευματικά. Για παράδειγμα, όταν περπατούμε στο δρόμο ή μετακινούμαστε με το λεωφορείο, μπορεί το μυαλό μας να ταξιδεύει σε σκέψεις, αναμνήσεις, όνειρα. Όταν είμαστε σε κατάσταση στρες, το μυαλό μας τείνει να υπερ-επικεντρώνεται σε αυτό, με αποτέλεσμα να είμαστε υπερβολικά παρόντες στη συνθήκη και να εξετάζουμε πολλές λεπτομέρειες ή να παραλείπουμε άλλες. Στις κρίσεις πανικού,  μια μικρή σωματική ένδειξη μπορεί να ενεργοποιήσει μια αντίδραση άγχους. Όταν θα έχουμε πια ξεφύγει από το μοτίβο των κρίσεων πανικού, τότε θα ανακαλύψουμε ότι στις περισσότερες δραστηριότητές μας ο συλλογισμός μας αφήνεται ελεύθερος, χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε ή να το ελέγχουμε.

Αποδοχή

Σημαντικό ρόλο για την ευημερία μας παίζει ο φόβος του κοινωνικού εξευτελισμού και η αίσθηση ότι θα θεωρηθούμε μη «φυσιολογικοί». Μπορεί να παρατηρήσετε ότι φοβάστε περισσότερο την επικείμενη κρίση πανικού όταν βρίσκεστε σε χώρο με πολλά άτομα, όπου είναι πιο πιθανό να εκτεθείτε στη ματιά τους και στην κακή κριτική τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε μέρη που δεν είναι εύκολη η γρήγορη διαφυγή. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι πρέπει να «δουλέψουμε» την αποδοχή του εαυτού μας και τη στάση μας απέναντι στα κοινωνικά στερεότυπα.

Συμβουλές

Η συμβουλή για τη συνολική ανακούφιση από τις κρίσεις πανικού είναι να συζητήσουμε με έναν ειδικό και να διερευνήσουμε τους λόγους που οδηγούν στις κρίσεις, τις σκέψεις/αξιολογήσεις που τις συνοδεύουν ή προϋπάρχουν αυτών, τα τραυματικά βιώματα μας, με λίγα λόγια το ευρύτερο ψυχολογικό υπόβαθρό τους.

Θα πρέπει πάντοτε να έχουμε στο νου, ότι όσο δύσκολη κι αν είναι η κατάσταση που βιώνουμε, το να την ξεπεράσουμε είναι δυνατό. Εάν έχουμε μέσα μας δυνάμεις που μας προκαλούν τόσο πόνο και στρες, τότε έχουμε σίγουρα δυνάμεις που μπορούν να δημιουργήσουν την ηρεμία και την ευημερία.  

Στέλα Κιντάογλου Ψυχολόγος MSc